Sarıyer ilçemizde çok sayıda tarihi eser bulunmaktadır.
Kaleleri, kuleleri, su terazileri, bentleri, kemerleri, yalıları ve
sahil sarayları ile adeta bir müze ilçedir. Tarihi eserlerine bir de
coğrafi yapısı nedeni ile denizi, suyu ve havası eklenince Sarıyer’in
neden tercih edildiği anlaşılır.

Boğaziçi… Evet, Sarıyer Boğaziçi’nde yer almaktadır.
Boğaziçi dünyanın incisidir. İncinin değeri de ölçülemez kadar çoktur,
büyüktür.

Sarıyer’de bulunan kalelerin, kulelerin ve su
terazilerinin Ceneviz yapısı olduğu öteden beri söylenir. Ama biri
hariç diğerlerinin Osmanlı yapısı olduğu saptanmıştır. Örneğin;
Rumelifener, Kilyos ve Garipçe kalelerinin Ceneviz yapısı olduğu
iddiası yaygındır. Keza Garipçe gözetleme kulesinin de Ceneviz yapısı
olduğu iddia edilir. Ama doğrulayıcı bilgi ve kayıt gösterilemez. Aynı
şekilde Kilyostaki su terazilerinin de Ceneviz yapısı olduğu söylenir.
Kilyoslulara veya az buçuk ilgilenenlere sorulsa verecekleri yahut
Cenevizlilere ait olduğu şeklindedir.

Sarıyer’de bir adet Ceneviz yapısı tarihi eser vardır bu
da Uskumruköy’deki Ovidius Kulesidir. Bu kule Roma döneminden günümüze
kadar gelmiştir. Gözetleme kulesini bulan ya da tespit eden
Ovidius’tur (MÖ. 43, MS. 17). Roma İmparatoru yeğeni olan Ovidius’u
açık seçik şiirler yazdığı için ülkesinden kovmuştur. Kuleyi bulan ya
da tespit eden Ovidius olduğu için bu isimle anılmaktadır. Bu kule
epey bir süre önce onarılırken, tarihi süreç düşünülmeden onarıldığı
için eski özelliğini en azından dış görünüş olarak yitirmiş
vazıyettedir ama gayet sağlıklı bir şekilde korunmaktadır. Sarıyer
ilçemizdeki tek Ceneviz Eseri bu kuledir.

Kilyos, Rumelifener ve Garipçe kaleleri ise Sultan III.
Mustafa döneminde (1757-1774) Kırım Kazaklarının saldırılarından
korunmak amacı ile inşa edilmiştir. Keza Garipçe Gözetleme Kulesi de
aynı tarihlerde inşa edilmiş olup Ceneviz yapısı değildir.

İstanbul’da halen otuzdan fazla su terazisi bulunuyor.
Ancak bunların sadece bir kaçı tarihi özellikleri ile yaşamını devam
ettiriyor. Bir kısmı harabe halindedir, bir kısmının sadece temel
kalıntıları vardır.

Sarıyer’de tarihi esen özelliklerini taşıyan dört su terazisi
bulunuyordu. Bunlardan üçü Kilyos’da, biri de Büyükdere idi. Su
terazilerinin Kilyos dahil, hiç biri Ceneviz yapısı eser değil.
Kilyos’ta bulunan su terazilerinin üçü de klasik Osmanlı mimari
tarzında yapılmış olup 18. yy sonları ile 19. yy başlarında inşa
edilmişlerdir. Bu konuda Bab-ı Ali Osmanlı Arşivinde (BOA) belgeler
mevcuttur. Bir diğer su terazisi Büyükdere de Topçu Karakol Sokak
yanındaki bir bahçe içinde idi. Bu su teravisi 1911 yılında Sultan
Mehmet Reşat döneminde inşa edilmiş ama günümüze kadar gelmedi ve
sadece kalıntıları bulunmaktadır.

Kilyos’ta su terazilerinden biri eski Cami’ye giderken
solda Kale Hotelin önündedir, diğer ikisi Sarıyer Belediyesi Sosyal
Tesislerine giden cadde üzerindedir. Kale Otelin önündeki su terazisi
çok bakımlıdır. Diğer ikisi ise hayli tahrip edilmiş ama ayakta
durmaktadırlar. Tarihi zenginliklerin korunması Sarıyer’e zenginlik
kazandıracaktır şüphesiz. Bu nedenle bu tarihi eser su terazilerinin
aslına uygun şekilde onarılması ilk yapılacak çalışmalardan olmalıdır.

Yazan : İbrahim Balcı

KAYNAKÇA

BALCI, İbrahim: Aşiyan’dan Kısırkaya7YA, İst. 2005.

BAYRAKTAR, Sefer: İstanbul Su Terazileri, WOW TURKEY, İst. 2017, s. 7.

PEKDEMİR, Erol: Özel arşivi

Su Terazileri, Belgesel Tarih, web.tv/videosu/2014.

ADİL, Semuh: Ovid’in Kulesi. Tarih ve Toplum, Eylül 1998, s. 177.

SOYAL, Ali: Karadeniz, Beyaz Işık

DELİPOYRAZ, Mehmet Akif: Karadeniz Boğazı Girişinde ve Dışında
Tahkimatların Yapılış Tarihçeleri (Makale,
yayınlanmamış)

#kilyonsuterazileri