“Cumhuriyet emperyalizme, sömürgeciliğe karşı olan milletlerin de mücadelesiydi”

94. yılını kutladığımız 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ile ilgili tarihsel süreçleri anlatan Altınbaş Üniversitesi Öğretim Görevlisi Efe Sıvış Cumhuriyet’in, Osmanlı İmparatorluğu’nun batılılaşma ile başlayan kaçınılmaz bir halka olduğunu söyledi.

Milli Mücadele’den elde edilen zafer sonucunda 29 Ekim 1923 Cumhuriyet’in İlanı, Türkiye Cumhuriyeti tarihi açısından bir dönüşümün başlangıcı olmuştur. Bu yıl 94. yılını kutladığımız 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nın öneminden ve Türkiye’nin Cumhuriyet tarihinden bahseden Efe Sıvış aslında Cumhuriyet sürecinin Osmanlı’nın batılılaşmasıyla ortaya çıktığına değinerek değerlendirmelerde bulundu.

Modernleşmesi gereken ilk yer, askeri alandı…

Öncelikli olarak Milli Mücadele’den ve Cumhuriyet’in ilanından önce Osmanlı’nın nasıl bir batılılaşma süreci içine girdiğini aktaran Sıvış, “Cumhuriyet, Türk siyasal tarihi açısından hem bir sürekliliğe hem de bir dönüşüme işaret ediyor. Bunun için Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine bakmamız gerekir. Özellikle 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ile Habsgburg İmparatorluğu bir dizi savaşa girişti ve en son 1699’da Osmanlı’nın yenilgisiyle Osmanlı Avrupa’da büyük çapta bir toprak kaybetti. Yaklaşık 20 sene sonra da Venediklilerle bir askeri yenilgi ile karşılaştı ve Avrupa’daki toprakların bir bölümü daha elinden çıktı. Bu askeri yenilgilerle birlikte kaybedilen toprak parçaları önce basiretsiz politikacılara ve komutanların askeri alandaki beceriksizliğine bağlandı. Fakat daha sonra 1774 yılında Ruslara karşı alınan yenilgi ve 1783’de yoğun bir Müslüman nüfusa sahip olan Kırım’ın da elden çıkmasıyla artık sorunun yapısal olduğu anlaşıldı. Bunun sonucunda da Osmanlı’nın askeri alanda modernleşme açısından batıya yönelik adımlar atması gerektiği ortaya çıktı. Bu sayede Osmanlı’nın modernleşme süreci başladı. 2. Mahmut ve 2. Abdülhamit Dönemi’nde, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Meşrutiyet deneyimleri hep bir batılılaşma sürecine işaret ediyor. Bu nedenle Cumhuriyet ile Osmanlı’nın modernleşmesi arasında bir süreklilikten bahsedebiliriz” dedi.

Osmanlı yavaş yavaş padişahlık sisteminden çıkıyor…

“Cumhuriyet’i aslında bir şekilde bu sürecin son halkası olarak değerlendirebiliriz” diyerek Osmanlı İmparatorluğu’nun yavaş yavaş padişahlık sisteminden çıkmaya başladığından da bahseden Sıvış, “Modernleşme hareketleri özellikle Fransız İhtilali’nden sonra çıkan Cumhuriyetçi Akımlar ve padişahın yetkilerinin kısıtlanması ile başlamıştır. Gülhâne Hatt-ı Hümâyûnu, 1876 1. Meşrutiyet, daha sonra 1908’de 2. Meşrutiyet’teki tekrar bir parlamento deneyimiyle zaten Osmanlı İmparatorluğu’ndaki sultanın yetkileri belirli nispetlerde kısılma yoluna gidilmiştir. Fakat bu kadar radikal bir adımın atılması Mustafa Kemal gibi gözünü budaktan sakınmayan ve o radikal kararları almak konusunda büyük bir hüner gösteren bir lidere nasip oldu.” şeklinde konuştu.

“Cumhuriyetin ilanı Türk siyasal hayatının toplumsal kırılmasıdır”

Atatürk’ün Milli Mücadele’den elde ettiği zaferi tüm dünyada emperyalizm ve sömürgeciliğe karşı olan toplumlara duyurmaya çalıştığını da sözlerine ekleyen Sıvış, “Bu noktada batılılaşma hareketleri özellikle askeri alanda olmuştu ama Mustafa Kemal Atatürk bu dönüşümü toplumsal alana da taşımak istedi. Bu nedenle Cumhuriyet’in ilanı Türk siyasal hayatının toplumsal kırılmasına da işaret ediyor. Cumhuriyet’in ilanı ve Milli Mücadele sadece Türkiye açısından değil aynı zamanda mazlum milletler olarak kavramsallaştırılan ülkeler açısından da çok önemliydi. Mustafa Kemal de özellikle bu konuyu çıkardığı Hakimiyet-i Milliye isimli gazetede uluslararası topluma duyurmak için bizzat kaleme aldığı başlıklarla duyurmaya çalıştı. Yani bu sadece Türk Milli Mücadelesi değil emperyalizme, sömürgeciliğe karşı savaşan milletlerin tamamının bir mücadelesi olarak uluslararası topluma sundu. Bu açıdan Hindistan, Pakistan, Tunus gibi çeşitli ülkelerde Cumhuriyet’in ilanı ve Milli Mücadele’nin zaferle sonuçlanması birçok etkileri de ortaya çıkardı” diye konuştu.